Domates Yetiştiriciliği Hakkında Bilmeniz Gereken Her Şey, Domates Nasıl Yetiştirilir?
Domates yetiştiriciliği dünya çapında en yaygın sebze üretimlerinden biridir. Diğer sebzelere kıyasla nispeten zahmetsiz bir yetiştirme sürecine sahiptir ve zengin içeriği nedeniyle insan sağlığı için de son derece faydalıdır. Eşsiz tadı ve göz alıcı renkleriyle domates bitkisi bazı bölgelerde özenle yetiştirilebilir. Domates toprak konusunda çok seçici değildir ve ülkemizin birçok bölgesinde geniş bir sıcaklık aralığında verimli bir şekilde yetişebilir.
Ay Takvimine göre domates tohumları ne zaman ekilir?
Ay Takvimine göre domates tohumları için uygun ekim zamanı, dolunaydan sonra yani ayın 16’sında başlar ve yeniaydan 2-3 önce yani ayın 27’sinde sona erer.
Doğru ekim zamanı için sitemizdeki Ay Takvimi bilgilerinden faydalanabilirsiniz.
Domates Nasıl Yetiştirilir?
Domates yetiştiriciliği yaygın olarak merak edilen bir konudur. Domates yetiştirmek için uygun koşulların sağlanması gerekir. Domates fidelerini toprağa diktikten sonra yeterli güneş ışığı, sıcaklık ve nemi sağlayarak büyümelerine ve meyve üretimlerine şahit olabilirsiniz. Toprak besin açısından zengin olduğu, sıcaklık uygun olduğu, ışık miktarı uygun olduğu ve sulama sistemi kurulduğu sürece domates toprak konusunda seçici bir bitki değildir. Her bölgeye göre uygun çeşidin seçilmesi önemlidir. Ayrıca, yüksek verim elde etmek için tarım zararlıları kontrol edilmeli ve zararlı böceklere karşı önleyici tedbirler alınmalı, besin maddeleri bitkinin gelişimi için doğru zamanda ve dozajda uygulanmalıdır. Önemli hususlara dikkat edilerek domates yetiştiriciliğinde verimli hasatlar elde edilebilir.
Domates Yetiştirmek İçin Gerekli Koşullar Nelerdir?
Büyüme mevsiminde, sıcaklık -2°C’nin altına düşerse, ürün onarılamaz bir zarar görür. Sıcaklık 14°C’nin altına düştüğünde olgunlaşma gecikir ve verim azalır. Domates bitkilerinin büyümesi için en uygun sıcaklık 22-26°C arasındadır. Sıcaklık 35°C’yi aştığında veya 15°C’nin altına düştüğünde düzensiz bir meyve tutumu meydana gelebilir. Gece ve gündüz arasında 8-12°C’lik bir sıcaklık değişimi beklenir. Çiçeklenme 11°C’nin altındaki sıcaklıklarda gerçekleşebilir, ancak tozlaşma ve döllenme ile ilgili sorunlar ortaya çıkabilir. İyi bir döllenme için sıcaklığın en az 16-17°C’nin üzerinde olması gerekir. Sıcaklık 24°C’yi aştığında sera havalandırması başlamalıdır. Bağıl nem %65-70 arasında olmalıdır, döllenme için ise %70-80 nem gereklidir.
Domates Hangi Toprakta Yetişir?
Toprak, uygun domates üretimi için önemli bir faktördür. Ancak domates bitkileri doğuştan gelen yapıları nedeniyle toprak konusunda seçici değildir. Kumludan kile kadar birçok farklı toprak türü büyümeleri için yeterli olabilir. Bu bitkinin hem ülkemizde hem de dünyada yaygın olarak yetiştirilmesinin ana nedenlerinden biri de budur. En iyi sonuçları elde etmek için:
Domatesler iyi derinliğe, uygun drenaja, sabit su tablasına, iyi havalandırmaya, yüksek su tutma kapasitesine ve bol organik maddeye sahip bir toprağı sever. Tuzluluğa karşı oldukça toleranslıdırlar ve pH seviyesi 6 ila 7 arasında olan topraklarda en iyi sonuçları verirler.
Domates Dikiminden Önce Toprak Hazırlığı.
Dikime başlamadan önce yapılması gereken en önemli işlerden biri toprak hazırlığıdır. Mümkün olan en iyi sonuçları elde etmek için, ekim işlemine başlamadan önce bir toprak analizi yapılması çok önemlidir. Testin bulgularına dayanarak, bitkinin ihtiyaç duyduğu gerekli besin elementleri temel gübreler aracılığıyla toprağa verilebilir. Sera tarımı uygulamasında temel gübreleme bazı yerlerde damla sulama sistemleriyle yapılırken, bazı yerlerde granül gübre uygulamaları kullanılır. Son sulamanın ardından toprak yeterince tava geldikten sonra dikime başlanabilir.
Örtü Altı Domates Yetiştiriciliği
“Sera veya plastik koruma örtüsü altında yetiştirme tekniği genellikle örtü altı domates yetiştiriciliği olarak bilinir. Bu yöntemle, bitkiyi dış hava koşullarının olası kötü etkilerinden koruyan daha kontrollü bir ortam elde edilir. Sonuç olarak, hasat mevsimleri uzar ve daha bereketli hale gelirken, ürün zararlıların ve hastalıkların neden olduğu zararlardan korunur. Örtü altı domates yetiştiriciliğinin kullanılması daha yüksek verim ve daha uygun bir yetiştirme ortamı sağlar.”
Örtü altında domates yetiştirmenin bir avantajı da kontrollü ortamdır. Seralar veya plastik örtüler kullanılarak domates bitkilerinin büyümesini etkileyen nem, sıcaklık, rüzgar ve güneş ışığı gibi faktörler daha etkili bir şekilde yönetilebilir. Dahası, örtü altında yetiştirilen domatesler daha erken gelişebilir ve dış koşullardan bağımsız olarak daha uzun süre büyümeye devam edebilir. Bu da örtü altında yetiştirilen domateslerin üretiminin dış etkilerden bağımsız olarak istikrarlı bir şekilde sürdürülebileceği anlamına gelir.
Domates, Türkiye’de korumalı yetiştiricilikte ilk sırada yer almaktadır. Korumalı ekim yoğunluğu Akdeniz bölgesinde yoğunlaşmış gibi görünse de son yıllarda Türkiye’nin hemen hemen tüm bölgelerinde yaygınlaşmıştır. Özellikle termal suların bulunduğu bölgelerde topraksız ürün yetiştiriciliği hızla yaygınlaşmaktadır.
Açık Alanda Domates Yetiştiriciliği.
Açık alanda domates yetiştirmek, çiftliklerde veya bahçelerde yapılabilen açık havada toprakta domates yetiştirmek anlamına gelir. Bu yöntem sera veya plastik örtü gerektirmez, bitkilerin açık havada güneş ışığı, nem ve sıcaklıkla doğal olarak büyümesine izin verir. Ancak hastalık, zararlılar ve hava durumu gibi dış etkenler bitki verimini etkileyebilir, bu da hastalık ve zararlılara karşı korunmayı gerekli kılar. Açık alanda domates yetiştiriciliği daha ucuz ve daha yaygındır ve doğru zamanda doğru gübre uygulaması, zamanında hastalık ve haşere yönetimi ile birleştiğinde verim ve kaliteyi büyük ölçüde etkileyebilir.
Domates Türkiye’de nerede yetiştirilir? Seralarda yetiştirilebilir mi?
Domates ılık ve sıcak iklimlerde iyi yetişen ancak soğuk havaları sevmeyen bir bitki türüdür. Ülkemizde bu kadar çok üretilmesinin bir nedeni de iklimin uygun olmasıdır. Türkiye’de domates yetiştiriciliğinin en yaygın olduğu bölge, bitkinin yetişmesi için en uygun koşullara sahip olan Ege Bölgesi’dir. Bu bölgeyi Akdeniz ve Marmara bölgeleri takip eder. Antalya ili, çoğunlukla örtü altında yetiştirilen domatesin Türkiye’deki en büyük üreticisi olup, bu ili endüstriyel domates tarımının popüler olduğu Bursa ve Manisa takip etmektedir. Son yıllarda İç Anadolu Bölgesi’nde endüstriyel domates yetiştiriciliği yaygınlaşmıştır; bunun başlıca nedeni, endüstriyel üretim için önemli bir kriter olan domateste yüksek düzeyde kuru madde içeriğine yol açan kuru iklimdir. Domates yetiştiriciliği, ülkenin elverişsiz iklime sahip bölgelerinde üretim yapılmasına olanak tanıyan seralarda da yapılabilir. Seralarda domates yetiştirirken nem seviyesine dikkat edilmelidir ve uygun havalandırma da önemlidir. Seralarda örtü altı yetiştiriciliği kontrollü koşullara olanak tanır ve bu da daha erken hasatla sonuçlanır.
Domates Dikimi İçin Önerilen Aralıklar Nelerdir?
Geçmişte ekim tohum ekilerek yapılırken, günümüzde fidanlıklarda yetiştirilen fideler kullanılarak yapılmaktadır. Çiftçi ne tür bir üretim yapacağına karar verdikten sonra fidanlıklardan fide siparişi veriyor ve sonrasında belirlenen ekim alanlarında ekim gerçekleştiriliyor.
Domates fidelerinin dikimi sırasında bitkiler ve sıralar arasındaki aralık, çeşidin türüne, dik mi yoksa yayvan mı büyüdüğüne, toprak durumuna ve bakım işlerinin elle mi yoksa makineyle mi yapılacağına ve sıraların çift mi yoksa tek mi olduğuna bağlı olarak değişebilir. Örneğin, aralıklar ayarlanabilir.
Sırık domatesleri tek sıra halinde yetiştirirken, sıralar arasındaki mesafe yaklaşık 80 cm olmalıdır, bir sıra içindeki bitkiler arasındaki mesafe ise yaklaşık 60 cm olmalıdır.
Domates bitkilerini kazıklara dikerken, sıralar çift ise, sıralar arasındaki mesafe yaklaşık 120 cm, aynı sıradaki bitkiler arasındaki mesafe ise yaklaşık 60×40 cm olmalıdır.
Domates için Toprak Hazırlığı.
Fideleri nakil için dikmek için uygun zaman, 5-6 gerçek yaprağa sahip oldukları ve yaklaşık 15-20 cm uzunluğunda oldukları zamandır. Dikim işlemine başlamadan önce bazı faktörler göz önünde bulundurulmalıdır. Fideleri don geçtikten ve toprak ısındıktan sonra dikmek en iyisidir. Dikim, günün en sıcak saatlerinde değil, sabahın erken saatlerinde veya akşam serinliğinde yapılmalıdır. Fidelerin genç yaprakları toprağın üzerinde bırakılmalı, kök boğazı yaklaşık 1-1,5 cm toprakla örtülmelidir. Su temini son derece önemlidir ve fideler dikilir dikilmez verilmelidir.
Domates Ne Zaman Hasat Edilmeli?
Domates meyve hasadı, üretimin yapıldığı bölgeye göre değişiklik gösterebilir. Genel bir kural olarak domates bitkileri dikimden 7-12 hafta sonra hasada hazır hale gelir. Tüm domates bitkilerinin meyvelerinin %60-70’i olgunlaştığında hasat edilmeye başlanabilir. Hasat için doğru domates türü, dilimsiz, etli, az çekirdekli ve kırmızı renkli olanlardır.
Domates Hasadı Sonrası
Hasat edilen domatesler 10 derece veya daha yüksek sıcaklıklarda depolanabilir. Lojistik dayanıklılığı düşük olan domatesler için hasat zamanlaması, depolama süresinin uzunluğuna bağlı olarak değişebilir. Örneğin uzun mesafelere taşınacak veya uzun süre depolanacak domatesler tam olgunlaşmadan hasat edilebilir. Hasattan sonra tarlanın sulanması, büyüme için sağlıklı bir ortam sağlayabilir.
Domates Gübreleme ve Sulama.
Bir domates gübreleme programına başlamadan önce, kapsamlı bir toprak analizi yapılmalı ve sonuçlar birincil gübreleme programını belirlemek için kullanılmalıdır. Bununla birlikte, iklim koşullarına ve bitkinin gelişim durumuna bağlı olarak, ek uygulamalar birincil gübrelemeye dahil edilebilir. Hem bitki hem de meyve için en çok istenen elementler N, P, K, Ca ve Mg’dir. Bitkilerde bu elementler oransal olarak %39 K2O, %25 N, %25 CaO, %4 P2O5 ve %7 MgO şeklinde bulunurken, meyvelerde %57 K2O, %29 N, %6 CaO, %5 P2O5 ve %3 MgO şeklinde bulunur.
Domates bitkisi besin maddesi ihtiyacının %20’sini fide döneminde, %45’ini olgunlaşma döneminde, %35’ini ise çiçeklenme döneminde karşılar. Toprak yapısının besin emilimi için uygun olmadığı durumlarda gübreleme tercih edilebilir. Domates yetiştiriciliğinde taban gübreleme yerine damla gübreleme kullanılabilir. Gübre yöntemi ve seçimi toprak analizine ve bitki gelişimine bağlıdır.
Domates Yetiştiriciliğinde Zararlılarla Mücadele.
Her bitkide, bitkinin tamamına zarar verebilecek ve hatta işlevsiz kalmasına neden olabilecek zararlı türler vardır. Domates bitkisi de domates güvesi, küf, pas akarı ve mozaik virüsü gibi en yaygın zararlılardan bazılarından muzdariptir. Kontrol yöntemleri doğal koruyucuları veya tarımsal ve kimyasal böcek ilaçlarını içerebilir. Hangi yöntemin seçileceğine karar vermek toprağın yapısına, iklime ve bitkinin büyümesine bağlıdır.
