Coğrafi Konum:
Afganistan, Orta Asya’nın güneyinde, denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Doğu ve güneyde Pakistan; batıda İran; kuzeyde Türkmenistan, Özbekistan ve Tacikistan; kuzeydoğuda ise Çin ile komşudur. 652.000 km² yüz ölçümü ile dünyanın 41. büyük ülkesidir.
Başkent ve Diğer Şehirler:
Afganistan’ın başkenti ve en büyük şehri Kâbil’dir. Diğer önemli şehirler arasında Kandahar, Herat, Mazâr-ı Şerif ve Kunduz yer alır.
Nüfus:
2022 yılı tahminlerine göre Afganistan’ın nüfusu 41,13 milyondur. Nüfusun %42’si şehirlerde, %58’i ise kırsal alanlarda yaşamaktadır.
Etnik Yapı:
Afganistan’da en çok Peştunlar (%42), Tacikler (%25), Hazaralar (%13), Özbekler (%9) ve Türkmenler (%3) yaşamaktadır.
Dil:
Afganistan’ın resmi dilleri Peştuca ve Darice’dir. Peştuca nüfusun %40’ı tarafından, Darice ise %30’u tarafından konuşulmaktadır. Özbekçe ve Türkmence de ülkede yaygın olarak konuşulan diller arasındadır.
Din:
Afganistan’ın nüfusunun %99’u Müslümandır. Müslümanların %85’i Sünni, %15’i ise Şiidir.
Tarih:
Afganistan, tarihi boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Pers İmparatorluğu, Büyük İskender, Mauryan İmparatorluğu, Kuşan İmparatorluğu, Gazneliler, Gurlu Devleti, Timurlular ve Babür İmparatorluğu gibi önemli imparatorluklar Afgan topraklarında hüküm sürmüştür. 19. yüzyılda Afganistan, Britanya ve Rusya arasında bir tampon bölge haline gelmiştir. 1919 yılında bağımsızlığını kazanan Afganistan, 20. yüzyıl boyunca siyasi istikrarsızlık ve iç savaşlarla boğuşmuştur. 1979 yılında Sovyetler Birliği’nin işgali, 10 yıllık bir direniş savaşının ardından 1989 yılında Sovyetlerin geri çekilmesiyle sonuçlanmıştır. 1996 yılında Taliban, Afganistan’ın kontrolünü ele geçirmiştir. 2001 yılında ABD’nin önderliğinde düzenlenen bir operasyonla Taliban iktidardan düşürülmüştür. 2004 yılında yapılan ilk demokratik seçimler sonucunda Hamid Karzai cumhurbaşkanı seçilmiştir. 2014 yılında yapılan seçimler sonucunda Ashraf Ghani cumhurbaşkanı seçilmiştir. 2021 yılında ABD’nin Afganistan’dan çekilmesiyle birlikte Taliban tekrar kontrolü ele geçirmiştir.
Kültür:
Afganistan kültürü, Orta Asya, İran ve Hindistan kültürlerinin etkileşimiyle şekillenmiştir. Afgan mutfağı, pilav, et ve sebzelerden oluşan geleneksel yemeklerden oluşmaktadır. Afgan müziği, keman, ney ve tabla gibi enstrümanlarla çalınan melodilerden oluşmaktadır. Afgan halıları, dünyaca ünlü el sanatları ürünlerindendir.
Ekonomi:
Afganistan’ın ekonomisi tarıma, madenciliğe ve hayvancılığa dayanmaktadır. Afganistan’da haşhaş yetiştiriciliği de yaygındır.
Eğitim:
Afganistan’da eğitim sistemi 6 yıllık ilkokul, 3 yıllık ortaokul ve 3 yıllık liseden oluşmaktadır. Okur yazarlık oranı %43’tür.
Sağlık:
Afganistan’da sağlık sistemi yetersizdir. Bebek ölüm oranı yüksek, ortalama yaşam süresi düşüktür.
Son yıllarda Afganistan’da yaşanan siyasi ve sosyoekonomik gelişmeler, ülkeyi oldukça zorlu bir duruma sokmuştur. Taliban’ın 2021 yılında tekrar kontrolü ele geçirmesiyle birlikte birçok belirsizlik ortaya çıkmıştır. Uluslararası toplum, Taliban’ın kadın hakları, insan hakları ve demokrasi gibi konulardaki tutumunu yakından takip etmektedir.
Taliban’ın Yönetimi:
Taliban, Afganistan’ın kontrolünü ele geçirdikten sonra yeni bir yönetim kurmuştur. Bu yönetimde kadınlara ve azınlıklara yer verilmemesi, uluslararası toplum tarafından endişeyle karşılanmıştır. Taliban, eğitim ve sağlık gibi temel hizmetlerin sunulması için çalışmalar yapmaktadır. Ancak, bu konudaki ilerleme oldukça yavaş ve yetersizdir.
Ekonomik Durum:
Afganistan’ın ekonomisi, Taliban’ın yönetime gelmesinden sonra büyük bir darbe almıştır. Uluslararası yardımların kesilmesi ve yaptırımların artması, Afgan ekonomisini felç etmiştir. Milyonlarca insan açlık ve yoksullukla karşı karşıyadır.
İnsani Kriz:
Afganistan’da yaşanan insani kriz, son yıllarda görülmemiş boyutlara ulaşmıştır. Milyonlarca insan yerinden edilmiş, temel ihtiyaçlara erişemiyor. Uluslararası yardım kuruluşları, Afganistan’daki insani krizi ele almak için yoğun çaba sarf etmektedir.
Geleceğe Bakış:
Afganistan’ın geleceği oldukça belirsizdir. Taliban’ın yönetimi, uluslararası toplum tarafından kabul görmektedir. Taliban’ın kadın hakları, insan hakları ve demokrasi gibi konulardaki tutumu, Afganistan’ın geleceğini belirleyecek en önemli faktörlerden biridir.
Not: Bu blog yazısı güncel bilgilere dayanarak hazırlanmıştır. Afganistan’daki durum sürekli değişebileceğinden, en güncel bilgiler için güvenilir haber kaynaklarını takip etmeniz önerilir.
