Rumi Takvim Nedir? Rumi Takvim Özellikleri ve Ayları
Takvim, zamanı ölçmek için icat edilmiş ve binlerce yıldır kullanılan bir araçtır. Zamanın düzenliliğini sağlamak için zamanı günlere, aylara ve yıllara böler. Sistem Güneş, Ay ve Dünya temel alınarak oluşturulmuştur. Göçebelikten yerleşik hayata geçen tarım toplumlarında, tarıma yönelik takvimsel gelişmeler (hasat mevsimi ve su seviyelerindeki değişimler gibi) takvim yapımında rol oynamıştır. Tarih boyunca dünya çapında birden fazla takvim türü ortaya çıkmıştır. Bazı takvimlerin kullanımı sona ererken, diğerleri yaygın olarak kullanılmış ve hatta farklı toplumlar tarafından benimsenmiştir. Bu takvimler arasında Gregoryen ve Hicri takvimler bulunmaktadır. Buna ek olarak, Rumi takvim uzun bir süre kullanılmış ancak sonunda yerini Miladi takvime bırakmıştır. Peki, Rumi takvim aslında nedir? Ayları ve özellikleri nelerdir? Bu soruların yanıtlarını sizler için derledik…
Rumi Takvim Nedir?
Takvimin ortaya çıkışı antik çağlara kadar uzanmaktadır. Tarih boyunca çok sayıda takvim geliştirilmiştir. Sümerler ve Babilliler tarafından kullanılan takvimler en ünlü olanlarıdır. Babil takvimi iki dolunay arasındaki 29,5 günlük süreye dayanıyordu. Sonuç olarak, bu döngüden 354 günden oluşan ortalama bir ay yılı ortaya çıkmıştır. Ay yılını referans alan Babil takvimlerinin aksine, güneş yılına karşılık gelen ilk takvimi Mısırlılar geliştirmiştir. O dönemde Mısırlılar Nil Nehri boyunca yerleşmiş tarımsal bir topluluktu. Dolayısıyla yaşamları Nil Nehri’nin hareketlerine göre şekilleniyordu. Nil Nehri’nde mevsimlere göre meydana gelen değişimler Mısır takvim sisteminin belirlenmesinde etkin rol oynamıştır.
Güneş ve Ay’ın kabaca eşit dönemlerine dayanan takvimlerin icadını, zaman içinde modern takvimlerin ortaya çıkışı izlemiştir. Bunlardan ilki, sekizinci yüzyılda Julius Caesar tarafından tanıtılan Jülyen takvimiydi. Jülyen takviminden sonra Papa Gregory XIII tarafından günümüzde de kullanılmaya devam edilen Gregoryen takvimi devreye sokulmuştur. Söz konusu Rumi takvim, yapısı itibariyle diğer takvimlere kıyasla benzersizdir. İslam Medeniyeti içerisinde sadece Osmanlı döneminde kullanılmıştır.
Osmanlı İmparatorluğu’nda Rumi takvimin kullanılmaya başlandığı yıl, 13 Mart’a denk gelen 1840’tır. İmparatorluk hala Hicri takvimi kullanırken aynı zamanda Rumi takvimi de kullanmaya devam etti; ancak sonunda mali işlerini daha iyi düzenlemek için Rumi takvime geçti. Bu değişimin arkasındaki neden, İslami takvimin ayın hareketlerine dayanması ve bu nedenle yıllık döngüsünü güneşin hareketlerine göre düzenlenen takvimlerden 11 gün önce tamamlamasıydı. Bu nedenle Rumi takvimin kullanılmasıyla birlikte güneş takvimine geçen Osmanlı İmparatorluğu, yılın ilk ayı olarak Mart ayını belirlemiş ve cumhuriyetin kuruluşuna kadar bu takvimi kullanmıştır.
Rumi Takvim Özellikleri
Rumi takvim, güneşin dünya üzerindeki hareketlerini esas alan bir takvim türüdür. Geçmişte tercih edilen bir takvim türü olmasına rağmen günümüzde hala kullanılmaktadır. Yaygın olarak kullanılan Gregoryen takvimi ile aynı gün ve ay sayısına sahiptir. Ancak Rumi takvimde gün ve ayların birbiriyle çakışmaması nedeniyle ülkeler arasındaki mali işler gibi çeşitli konularda sorunlar yaşanmıştır.
Miladi takvime göre 1840, Hicri takvime göre ise 1256 yılında kullanılmaya başlanan Rumi takvimde Hicri yıl başlangıç noktası olarak kabul edilir. Rumi sistem, Dünya’nın güneş etrafındaki dönüş süresine dayanır. Rumi takvimde yılın ilk ayı Miladi takvimde Mart ayına denk gelmektedir. Rumi takvimde 1 Mart 1256, yılbaşı günü olarak kabul edilir. Osmanlı İmparatorluğu, Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte Miladi takvimin kabul edilmesine kadar hem Rumi hem de Hicri takvimi kullanmıştır.
Rumi takvim, Peygamber Muhammed’in (s.a.v.) Medine’ye hicreti nedeniyle 622 yılını takvimin başlangıcı olarak kabul eder. Güneş yılına dayanır ve ilk olarak 13 Mart 1840 tarihinde kullanılmaya başlanmıştır. Yılda 354 gün olan ay takviminden farklı olarak Rumi takvim, Dünya’nın güneş etrafındaki hareketini temel alarak bir yılı 365 gün olarak hesaplar.
Osmanlı İmparatorluğu’nda Tanzimat döneminden önce resmi takvim olarak Hicri takvim kullanılmaktaydı. Hicri takvimde yılın başlangıcı 1 Muharrem’di. Tanzimat döneminde 13 Mart 1840’ta Rumi takvim kabul edildi ve yeni yıl bir Cuma gününe denk gelen 1 Mart 1256’da başladı. 13 Mart 1840’tan itibaren Osmanlı İmparatorluğu’nda ikili bir takvim sistemi uygulanmış ve 1870 yılına kadar hem Rumi hem de Hicri takvim bir arada kullanılmıştır. Hicri takvim ay hareketine dayanırken Rumi takvim güneş yılına göre hesaplanıyordu. Bu nedenle Hicri takvimin son günü, Rumi takvimin düzenli olarak 11 gün gerisinde kalıyordu.
Karışıklığı önlemek için 1870’ten itibaren sadece Rumi takvim kullanıldı. Rumi takvim, o dönemde Batı dünyasında kullanılan Gregoryen takviminden 13 gün gerideydi. Ancak Rumi ve Miladi takvimler arasındaki fark, dünyanın güneş etrafındaki hareketlerine dayandıkları için sabitti. Bu durum, Hicri takvimden farklı olarak Rumi takvimin kullanılmasını, Miladi takvimle arasındaki farkın sabit olması nedeniyle özellikle devlet işlerinde kullanışlı hale getirmiştir. 8 Şubat 1917’de 125 sayılı kanunla Jülyen esaslı Rumi takvim kaldırılmış ve Miladi esaslı Rumi takvim yürürlüğe girmiştir.
Rumi Takvim Ayları
Rumi takvim temel olarak iki mevsim döngüsünden oluşur. Kasım 8 ile Mayıs 5 arasındaki dönem kış olarak düşünülürken, Mayıs 6 ile Kasım 7 arasındaki dönem yaz olarak kabul edilir.
Rumi takvime göre aylar aşağıdaki sıraya göre düzenlenmiştir.
- Ocak- Zemheri
- Şubat-Gücük
- Mart- Mart
- Nisan- Abrul
- Mayıs- Mayıs
- Haziran- Kiraz
- Temmuz- Ocak
- Ağustos- Ağustos
- Eylül- İlk Güz
- Ekim- Orta Güz
- Kasım- Songüz
- Aralık- Karakış
Rumi takvim, hem ayların isimleri hem de başlangıç tarihleri bakımından Miladi takvimden farklılık gösterir. Gregoryen sistemde ayın 14’ü başlangıç tarihi olarak kabul edilirken Rumi takvimde bu durum değişmektedir. Farsça Cremas (Türkiye’de “cemreler” olarak bilinir) Küçük ayın (Ocak ayına karşılık gelir) 7., 14. ve 21. günlerine denk gelir. Gregoryen takvimi bu günleri 20 Şubat, 27 Şubat ve 6 Mart olarak belirler.
Rumi Takvim Hesaplama
Takvimler, geçmişi ve tarihi anlamak için değerli kaynaklar olarak hizmet eder. Bu nedenle, Miladi takvimin kullanılmadığı dönemleri ve ayları keşfetmek için Rumi takvim hesaplaması gereklidir. Bu hesaplama bilgisayar programları aracılığıyla veya manuel olarak kolayca yapılabilir. İlgili Rumi yılı elde etmek için Gregoryen yıldan 584 yıl düşmeniz yeterlidir. Bir tarihi Rumi takvimden Miladi takvime dönüştürmek için Rumi yıla 13 gün ve 584 yıl ekleyin.
Rumi Takvim Geçmişi
Osmanlı İmparatorluğu’nda 1870 yılına kadar Rumi takvimin yanı sıra Hicri takvim de kullanılmıştır. Tanzimat döneminde kullanılmaya başlanan Rumi takvim bir güneş takvimiydi. Ancak ay takvimi ile uyumsuzluğu nedeniyle özellikle devlet işlerinde karışıklıklar yaşanmaktaydı. Bunun sonucunda 1870 yılında Osmanlı İmparatorluğu’nda Hicri takvime son verildi ve yerine Rumi takvim kabul edildi. Cumhuriyet’in ilanının ardından Rumi takvim yerini Miladi takvime bıraktı.
